Uprawa kukurydzy
Kukurydza jest obok pszenicy i ryżu jedną z trzech najważniejszych roślin uprawnych na świecie. W krajach Unii Europejskiej zajmuje 11% w strukturze zasiewów. W Polsce kukurydza jest uprawiana na powierzchni ponad 1,86 mln ha (2022 rok), z czego około 1,2 mln ha jest uprawiane na suche ziarna, a około 680 tys. ha na kiszonkę z całych roślin.
Podstawą sukcesu w produkcji kukurydzy jest dobór odmian mieszańcowych o odpowiedniej wczesności dla danego rejonu uprawy oraz dostosowanych do kierunku użytkowania. Wczesność mieszańców określa się liczbą FAO. Mieszańce wcześniejsze mają mniejszą liczbę FAO niż mieszańce późniejsze. Szybciej akumulują suchą masę i przy zbiorze mają mniejszą zawartość wody w ziarnie i w całych roślinach. W Polsce, pod względem wczesności, wyróżniamy mieszańce bardzo wczesne, FAO poniżej 200, wczesne FAO 200-230, średnio wczesne FAO 240-250 i średnio późne FAO 260-290.
Zaletą kukurydzy jest możliwość jej uprawy na znacznie szerszym zakresie gleb niż pszenicy, nawet na glebach lekko kwaśnych (od pH 5,0). Jednak przy pH 6,5-7,5 pobieranie składników pokarmowych osiąga poziom 100%. Na analogicznych stanowiskach uzyskuje się plony kukurydzy dwukrotnie wyższe niż pszenicy i innych zbóż. Trzeba jednak pamiętać o wysokim zapotrzebowaniu kukurydzy na wodę, nie ze względu na nadzwyczajne wymagania tej rośliny, ale na wysoką produkcję suchej masy na określonej jednostce powierzchni.
Kukurydza stosunkowo słabo reaguje na miejsce w zmianowaniu. Jeżeli nie uprawia się kukurydzy bezpośrednio na oborniku, wówczas najlepszym przedplonem są rośliny okopowe na oborniku. Bardzo dobrym przedplonem są rośliny strączkowe i motylkowe drobnonasienne, następnie mieszanki strączkowo-zbożowe. Uprawiana po zbożach, stanowi bardzo korzystny „przerywnik” w monokulturze roślin zbożowych. Kukurydza w uprawie na ziarno może być przez wiele lat uprawiana po sobie, w monokulturze.
Uprawa gleby pod kukurydzę rozpoczyna się już w poprzednim roku – wiąże się z dokładnym rozdrobnieniem i przykryciem resztek pożniwnych lub obornika. Obornik pod kukurydzę stosujemy wyłącznie jesienią. W każdym przypadku konieczne jest wykonanie orki zimowej. Stosowanie orki wiosennej jest niewskazane, gdyż wiąże się z przesuszeniem gleby. Uprawa gleby wiosną ogranicza się na glebach ciężkich do włókowania lub bronowania (gleby lekkie). Ma to na celu wyrównanie gleby i retencję wody. Przygotowanie roli do siewu polega na jej spulchnieniu na głębokość siewu, tj. 4-6 cm na glebach cięższych i 6-8 cm na glebach lekkich.
Wytworzenie 1 tony ziarna z odpowiednią ilością słomy wymaga 25 kg N (azot), 12 kg P205 (fosfor), 30 kg K20 (potas), 10 kg MgO (magnez), 4 kg S (siarka). Wytworzenie 10 ton kiszonki wymaga 30 kg N, 18 kg P2O5, 35 kg K20, 10 kg MgO, 5 kg S. W zależności od zasobności gleby zaleca się następujący poziom nawożenia: 120-160 kg N, przed siewem w formie mocznika, 80-120 kg P2O5 i 140-180 kg K2O. Fosfor i potas w formie superfosfatu i soli potasowej można stosować jesienią przed orką zimową. Często stosuje się te składniki przedsiewnie w formie wieloskładnikowych nawozów.
Termin siewu kukurydzy jest uzależniony od temperatury gleby. Powinna ona wynosić 6-8oC na głębokości siewu. Wskaźnikiem do rozpoczęcia siewu kukurydzy jest kwitnienie tarniny, porzeczki czarnej, czereśni i mniszka lekarskiego. Na południu i zachodzie Polski termin ten przypada w drugiej, a na pozostałym obszarze kraju – w trzeciej dekadzie kwietnia. Opóźnienie terminu siewu zarówno na ziarno, jak i na kiszonkę wiąże się z obniżeniem plonu. Ma to związek z optymalnym wykorzystaniem wody. Optymalna gęstość siewu powinna zapewnić około 80 tys. roślin na ha przy uprawie na ziarno i około 90 tys. przy uprawie na kiszonkę. Prawidłową obsadę roślin zapewnia wyłącznie wysiew nasion siewnikiem punktowym.
Wolny początkowy wzrost kukurydzy powoduje duże zagrożenie ze strony chwastów. Konieczne jest stosowanie selektywnych herbicydów. Chwasty można zwalczać zarówno herbicydami stosowanymi przedwschodowo (doglebowo), jak i powschodowo (nalistnie). Powinno się również nawozić kukurydzę nawozami dolistnymi oraz stosować biostymulatory, co zapewnia zwyżkę plonów.
Zbiór kukurydzy na kiszonkę następuje, gdy ziarno kukurydzy jest w fazie dojrzałości woskowej, a części wegetatywne nie są podeschnięte. Optymalna zawartość suchej masy w całych roślinach powinna wynosić 30-32%, a w kolbach – ponad 50%. Warunkiem uzyskania dobrej kiszonki jest dokładne pocięcie masy kiszonkowej, uszkodzenie każdego ziarniaka oraz stworzenie warunków do beztlenowej fermentacji bakterii kwasu mlekowego poprzez dobre ugniecenie i okrycie pryzmy. Kiszonkę do spasania uzyskuje się po około 4 tygodniach fermentacji.
Zbiór kukurydzy na ziarno następuje, gdy osiąga ona dojrzałość omłotową, a więc gdy zawartość wody w ziarnie spada poniżej 30%. Objawem pełnej dojrzałości ziarna jest pojawienie się u nasady ziarna, przy zarodku, tzw. czarnej plamki. Ziarno od kombajnu musi być natychmiast dosuszone do około 14% zawartości wody, gdyż w przeciwnym razie ulega zepsuciu, jeśli nie jest schłodzone. Koszty suszenia ziarna są stosunkowo wysokie i stanowią około 1/3 całkowitych kosztów produkcji, a przy obecnych cenach nośników energii będą jeszcze wyższe. Inną możliwością jest też sprzedaż ziarna mokrego, prosto od kombajnu, dla podmiotów, które zajmują się dosuszaniem i obrotem ziarna.
Źródło: Polski Związek Producentów Kukurydzy